10 zł 100 lat Teatru Polskiego w Warszawie 2013 r.

Teatr Polski w Warszawie jest jedną z najważniejszych scen teatralnych w kraju. W akcie erekcyjnym zapisano, że powstał „na pożytek i chwałę oraz celem rozwoju polskiej sztuki scenicznej, krzewiącej piękno ojczystej mowy”. Idea ta wyznacza drogę twórczych poszukiwań dyrektorom tego teatru od momentu powstania do dziś. W 2013 roku Teatr Polski w Warszawie obchodzi stulecie swego istnienia.

Teatr otwarto 29 stycznia 1913 roku premierą „Irydiona” Zygmunta Krasińskiego. Wbrew kryzysowi, sytuacji politycznej i nieprzychylności warszawskiego środowiska teatralnego Arnold Szyfman – doktor filozofii, początkujący dramaturg z niewielkim doświadczeniem i wielkimi marzeniami o nowoczesnym teatrze dramatycznym – przekonał do swego szalonego pomysłu przedstawicieli elit. W krótkim czasie zgromadzono fundusze na budowę teatru nazywanego wówczas Nowym Teatrem Polskim. Prace organizacyjne trwały dwa lata, wzory czerpano z najlepszych teatrów europejskich, projekt opracował architekt Czesław Przybylski, budynek postawiono w niespełna dziewięć miesięcy. Powstał jeden z największych i najpiękniejszych gmachów teatralnych Warszawy, wyposażony bardzo nowocześnie: w widownię na 1000 miejsc, scenę obrotową, mechaniczną sznurownię i panoramiczny horyzont, co dawało niespotykane dotąd u nas możliwości inscenizacyjne.

Kolejni dyrektorzy Teatru Polskiego w Warszawie konsekwentnie dążyli do stworzenia rozpoznawalnego, indywidualnego stylu polskiej sztuki teatralnej. Kierunek poszukiwań wskazał sam Szyfman. Zbudował znakomity, liczny, etatowy zespół. W Polskim grali aktorzy o wielkich nazwiskach i wielkim talencie: Andrycz, Barszczewska, Broniszówna, Ćwiklińska, Smosarska, Bodo, Dymsza, Jaracz, Junosza- Stępowski, Kreczmar, Węgrzyn, Zelwerowicz, a po wojnie: Fijewski, Gogolewski, Hańcza, Jasiukiewicz, Wołłejko. Ogromną wagę dyrektor Szyfman przykładał do poziomu repertuaru i jakości inscenizacji, co w latach 20. i 30. XX wieku nie było tak oczywiste, jak dziś. W Polskim reżyserowali m.in. Schiller, Zelwerowicz, Solski, a po 1945 roku: Bardini, Hanuszkiewicz, Korzeniewski, Wierciński. Trzon repertuaru stanowiła klasyka polska i światowa, odważnie upowszechniano też współczesny dramat europejski. Szyfman stworzył pracownie scenograficzne, gdzie pod okiem znakomitych malarzy: Karola Frycza i Wincentego Drabika wychowały się pokolenia wysokiej klasy rzemieślników teatralnych. Teatr Polski w Warszawie za dyrekcji Szyfmana osiągnął status pierwszej sceny teatralnej w kraju, wyznaczając standardy nowoczesnej sztuki scenicznej i narodowego stylu.

Teatr Polski ponownie znalazł się w centrum szczególnego zainteresowania za dyrekcji Kazimierza Dejmka, który okazał się reformatorem na miarę Szyfmana. Objął kierownictwo Polskiego w roku 1981, prowadził tę scenę przez czternaście lat i ponownie wpisał ją w wielką historię teatru europejskiego. Teatr Polski żywo reagował na przemiany zachodzące w kraju w latach 80. Dejmek wprowadził na afisz prapremiery sztuk Iredyńskiego oraz adaptacje prozy Hłaski i Krzysztonia. W Teatrze Polskim pojawiło się aż dziewięć sztuk Sławomira Mrożka, w tym trzy światowe premiery: „Ambasador”, „Kontrakt”, „Portret” i jedna prapremiera polska: „Letni dzień”. Do zespołu aktorskiego dołączyli: Rachwalska, Mikołajska, Seniuk, Dmochowski, Englert, Łomnicki, Mrożewski, Szczepkowski, a także Łabonarska, Holoubek i Łapicki, późniejszy dyrektor Polskiego. Kanon klasyki polskiej wzbogaciły utwory staropolskie w opracowaniu i reżyserii dyrektora, które na stałe zapisały się w historii polskiego teatru. Scenografię projektowali: Pankiewicz, Polewska, Kossakowska, Kreutz- Majewski. Jak pisano, za dyrekcji Dejmka Teatr Polski poziomem i wagą przedstawień realizował zadania Teatru Narodowego.

Od stycznia 2011 roku dyrektorem naczelnym jest Andrzej Seweryn, który czerpiąc między innymi z doświadczeń dwudziestu lat pracy w Comédie-Française, wprowadza Teatr Polski w kolejne stulecie.

Anna Mikłasz-Pisuła
Teatr Polski w Warszawie